DAAGBLAÐIÐ VÍÍSIR! 1960 – 2000
Ljósmyndir hafa áhrif á það hvernig við skynjum heiminn og ekki síður það hvernig við skynjum fortíðina. Rithöfundurinn Susan Sontag hefur jafnvel staðhæft að vandamálið sé ekki það „að fólk muni í gegnum myndir heldur að það muni einungis eftir myndinni sjálfri“. Hér er Sontag öðru fremur að fjalla um fréttaljósmyndir sem síðustu áratugi hafa verið fyrirferðamiklar í upplifun okkar af atburðum samtímans og eru meðal helstu sögulegu heimilda okkar tíma um samfélagið.
Í þessu ljósi er forvitnilegt að velta því fyrir sér hvaða íslensku fréttamyndir komi upp í hugann þegar við rifjum upp nánustu fortíð okkar. Það muna sjálfsagt margir eftir að hafa séð ljósmyndir af síðhærðu fólki haldandi á mótmælaspjöldum með slagorðum eins og „Ísland úr NATO – herinn burt“ og „Kúkum á kerfið“, eða af dönsku dátunum sem stóðu með gömul handrit á hafnarbakkanum í Reykjavík. Og þá ekki síður myndunum af hvalskipunum sem möruðu í hálfu kafi einn svalan nóvembermorgun 1986 eftir óvænta heimsókn hvalaverndunar¬sinna? Flestir sem slitið hafa barnskónum muna eftir leiðtogafundinum sama ár og bjórdeginum mikla 1989.
Þessar myndir og um 150 aðrar af vettvangi íslensks þjóðlífs eru á sýningunni DAAGBLAÐIÐ VÍÍSIR! sem nú er sett upp í Ljósmyndasafni Reykjavíkur og er heiti sýningarinnar bein tilvísun í óm blaðasalanna sem lengi þótti órjúfanlegur hluti borgarbragsins. Allar gefa þær okkur einhverja mynd af samfélaginu sem þær eru sprottnar úr, og segja okkur sögur af fólki, sögur af landi – Íslandi.
Fréttaljósmyndun er „blaðamennska með annað áhald í höndunum heldur en penna“, segir Gunnar V. Andrésson fréttaljósmyndari til 40 ára, og vísar þar í hið kvika auga fréttaljósmyndarans sem ætíð leitast við að fanga fréttnæm augnablik, „segja frásögn, fyrst og fremst fyrir daginn í dag“. Afraksturinn skilar sér á síður dagblaðanna í formi myndrænna frásagna, nokkurs konar samræðna samtímans við sjálfan sig.
Þessi stöðuga frásagnarleit ljósmyndarans á sér undursamlega hliðarverkun því þegar efni dagsins er safnað saman, dag eftir dag og ár eftir ár, verður til hafsjór dýrmætra heimilda um samfélagið. Sýningin DAAGBLAÐIÐ VÍÍSIR! er því nokkurs konar hliðarsproti eða ávöxtur hinnar sífelldu frásagnarleitar því allar myndirnar á sýningunni koma úr blaðaljósmyndasafni 365 miðla, sem Ljósmyndasafn Reykjavíkur tók við til varðveislu sumarið 2006. Safnið sem var eitt stærsta ljósmyndasafn í einkaeigu á Íslandi inniheldur ljósmyndir og filmur frá síðdegisblöðunum Vísi (1961 – 1981), Dagblaðinu (1975 – 1981) og DV (1981 – 2002). Einnig eru í safninu pappírskópíur blaðanna frá sama tímabili ásamt filmum frá fyrsta starfsári Fréttablaðsins (2001-2002).
Þótt myndefni sýningarinnar sé æði fjölbreytt og myndirnar margar, gefur sýningin litla hugmynd um hið gríðalega umfang blaðaljósmyndasafnsins því varlega má áætla að í filmusafninu séu um 140 – 150 þúsund myndatökur sem eru u.þ.b. 2,2 til 2,4 milljónir myndaramma. Pappírskópíurnar eru ekki færri en 200 þúsund. Samtals eru því í safninu u.þ.b. 2,4 til 2,6 milljónir mynda, flokkaðar í ríflega 800 efnisorðaflokka, ómetanlegar heimildir um 40 ára tímabil Íslandssögunnar. Þær elstu eru frá árinu 1961 þegar fyrsti ljósmyndarinn, Ingimundur Magnússon, var ráðinn á Vísi og þær yngstu frá árinu 2002 þegar myndatöku með filmu var hætt. Einungis lítið brot þessara ljósmynda endaði á síðum dagblaðanna, engu að síður eru hinar óbirtu myndir eru í mörgum tilvikum engu síðri ljósmyndir en þær sem voru birtar.
